Het is een delicaat evenwicht: theater en werkelijkheid. Als het toneelspel niets méér is dan de werkelijkheid, voegt het niets toe en hoef je niet naar het theater. Werkelijkheid hebben we genoeg om ons heen.
Staat het spel in het theater echter te ver af van de werkelijkheid, dan neemt het publiek evenredig afstand en vindt wat voorgespeeld wordt ongeloofwaardig. Gevoel en beleving blijven koud.
Als beleid te ver af staat van de mensen die het uit moeten voeren, nemen uitvoerenden afstand. Ze verwijten beleidsmakers bureaurealiteit. ‘Kom eens kijken hoe het werkelijk is.’ Ze voelen zich niet gezien en niet erkend.
Bestuurders en beleidsmakers ergeren zich vervolgens aan uitvoerenden: ‘Waarom voeren ze niet uit wat we hebben besloten? We hebben er lang genoeg over nagedacht.’
Afgelopen week stond ik met mijn voeten in de klei. Ik kon zien hoe amfibieën werden opgevangen om niet vermorzeld te raken in de werkzaamheden voor het ophogen van een dijk. Ik zag hoe damwanden werden geplaatst om een gemaal te bouwen. Ik rook hoe rioolslib werd verwerkt tot compost: dagelijks rijden daarvoor shovels in een afgesloten, dampende ruimte, om het slib in tunnels te schuiven, waar de temperatuur de aanwezige bacteriën aanzet tot verdere afbraak en compostering.
Een wereld waar ik op het podium van de stadsschouwburg geen weet van had.
Alles wat ik zie en meemaak met mijn voeten in de klei neem ik mee naar de ‘repetitieruimte’. Niet voor één theatervoorstelling maar voor de vele momenten waarop ik met mensen de werkelijkheid naboots om die beter te doorgronden. Om wegen te vinden ons tot die werkelijkheid te verhouden. Om het repertoire uit te breiden waarmee we anderen tegemoet treden.
Zonder klei zou de impact in de repetitieruimte minder groot zijn. Als ik met mijn script in de hand achter mijn bureau bleef zitten, zou ik de realiteit niet zo kunnen benaderen als nu, nu mijn sparringpartners zeggen: ‘Zo gaat het in het echt ook’. Maar dan met de mogelijkheid de situatie stil te zetten. Eromheen te lopen. De situatie vanuit alle perspectieven te bekijken, te doorleven. Terug en vooruit te spoelen. Risico te nemen zonder consequenties uit het echte leven.
Spelen is reële beleving in een fictieve situatie.
Goed voor een leven lang leren. Een leven lang van het bureau naar de klei en weer terug.
Loes Wouterson